Ngay từ khi mới ra đời,
dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đoàn đã phát huy được vai
trò xung kích, với những gương đoàn viên hy sinh, chiến đấu để hoàn thành thắng
lợi nhiệm vụ của Đảng, xứng đáng là cánh tay đắc lực và là đội dự bị của Đảng.
1. Cao trào đấu tranh những năm 1930 -
1931, với đỉnh cao Xô Viết - Nghệ Tĩnh, là trận thử lửa đầu tiên đối với
lớp đoàn viên, thanh niên cộng sản đầu tiên của Đoàn ta. Trong cuộc đối đầu đó,
biết bao đồng chí đã tỏ rõ khí phách anh hùng và quyết tâm một lòng theo Đảng
làm cách mạng, đã mở đầu cho truyền thống cách mạng vẻ vang của Đoàn, như: Cao
Xuân Quế, Lê Cảnh Nhượng và nhiều đoàn viên ưu tú khác. Cũng trong trận thử lửa
này, lịch sử đã để lại tấm gương oanh liệt của người đoàn viên thanh niên cộng
sản Lý Tự Trọng với câu nói bất hủ "Con đường của thanh niên chỉ có thể là
con đường cách mạng chứ không thể có con đường nào khác" - câu nói đã trở
thành phương châm hành động của tuổi trẻ Việt Nam.
2. Trong phong trào đấu tranh chống bọn
phản động thuộc địa, đòi tự do, dân chủ, cải thiện đời sống, Đoàn thanh niên
Dân chủ tiếp nối Đoàn Thanh niên cộng sản Đông Dương trong sự nghiệp tổ chức,
giáo dục động viên tuổi trẻ đi đầu thực hiện nhiệm vụ của Đảng giao cho. Phong
trào đấu tranh của các tầng lớp thanh niên đã trở thành làn sóng mạnh mẽ, đòi
nhà toàn quyền Pháp ở Đông Dương phải ban hành một số quyền lợi của công nhân
và lao động làm thuê, như: giảm giờ làm, tăng tiền lương tối thiểu, cấm cúp
phạt bằng tiền, có chế độ nghỉ thai sản cho phụ nữ, ra sắc lệnh "ân
xá" tù chính trị ở Đông Dương.
3. Trong cao trào giải phóng
dân tộc mà đỉnh cao là tổng khởi nghĩa tháng Tám 1945, dưới ngọn cờ của Đảng và
Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đoàn đã động viên tuổi trẻ cả nước góp phần xứng đáng vào
thành công to lớn của tổng khởi nghĩa, xứng đáng là quân đội xung kích cách
mạng, là lực lượng tiên phong, là hạt nhân chính trị tập hợp đông đảo lực
lượng, nam, nữ thanh niên Việt Nam đứng lên cùng toàn dân đấu tranh kiên cường
vì độc lập tự do của Tổ quốc. Thanh niên Việt Nam đã cùng toàn quân, toàn dân
dưới sự lãnh đạo của Đảng, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh: "Quyết tâm
đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do
độc lập". Thắng lợi của cách mạng tháng Tám 1945 dẫn đến sự ra đời của
nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, một Nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam Á.
4. Trong cuộc đấu tranh bảo vệ củng cố
chính quyền cách mạng và trong kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, dưới
sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đoàn Thanh niên hoạt động một
cách công khai dưới chế độ mới và trưởng thành nhanh chóng về tư tưởng, tổ
chức. Đoàn tập hợp hàng triệu đoàn viên, thanh niên làm nhiệm vụ xung kích bảo
vệ và củng cố chính quyền dân chủ nhân dân, xây dựng chế độ mới, chuẩn bị cho
cuộc kháng chiến lâu dài của dân tộc. Tháng 12/1946, hưởng ứng lời kêu gọi toàn
quốc kháng chiến chống thực dân Pháp của chủ tịch Hồ Chí Minh, với ý chí
"cảm tử cho Tổ quốc quyết sinh", thanh niên cả nước đã một lòng cùng
toàn dân nêu cao tấm gương sáng ngời về tinh thần xả thân vì độc lập tự do, như
Lê Gia Định - người chiến sĩ cộng sản trẻ tuổi đã hy sinh anh dũng và được truy
tặng danh hiệu cao quý "Cảm tử quân số 1 của Thủ đô". Tinh thần của
anh cũng là khẩu hiệu hành động của tuổi trẻ: "Không có việc gì
khó/Chỉ sợ lòng không bền/Đào núi và lấp biển/Quyết chí ắt làm nên".
Đoàn đã động viên thanh niên trên các mặt
trận nêu cao chủ nghĩa anh hùng cách mạng, chiến đấu ngoan cường, đồng thời
phát động trong tuổi trẻ cả nước phong trào toàn quân giết giặc, đưa cuộc kháng
chiến đến thắng lợi hoàn toàn với một Điện Biên thiên anh hùng ca bất diệt. Qua
9 năm trường kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, Đoàn thanh niên và
tuổi trẻ cả nước đã hiến dâng cho Tổ quốc hàng chục vạn đoàn viên, thanh niên
ưu tú, gần 3 triệu người tham gia bộ đội chủ lực, 5 triệu lượt người tham gia
dân quân du kích, công nhân hỏa tuyến … và biết bao tấm gương chiến đấu ngoan
cường, góp phần làm rạng rỡ gương mặt Tổ quốc ta và làm cho thực dân Pháp phải
chuốc lấy thất bại thảm hại.
"Lần đầu tiên trong lịch sử; một nước
thuộc địa nhỏ yếu đã đánh thắng một nước thực dân mạnh. Đó là thắng lợi của dân
tộc Việt Nam, đồng thời là thắng lợi của các thế lực hòa bình, dân chủ và chủ
nghĩa xã hội trên thế giới" đưa cách mạng nước ta bước vào thời kỳ đấu
tranh mới - thời kỳ xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và hoàn thành cách
mạng dân chủ nhân dân ở miền Nam, thời kỳ chống Mỹ, cứu nước giải phóng miền
Nam thống nhất đất nước. Với tinh thần lao động quên mình xây dựng chủ nghĩa xã
hội ở miền Bắc, Đoàn đã động viên các tầng lớp thanh niên tham gia vào công
cuộc cải cách ruộng đất, xây dựng phát triển kinh tế, văn hóa xã hội. Phong
trào "Lao động tình nguyện vượt mức kế hoạch nhà nước" 5 năm lần thứ
nhất (1961 - 1965) đã có 2 triệu đoàn viên, thanh niên đăng ký tình nguyện, 6
vạn đoàn viên thanh niên thực hiện vượt mức kế hoạch, 22 ngàn thanh niên là
chiến sĩ thi đua, 37 đoàn viên thanh niên được tặng danh hiệu anh hùng lao
dộng, nhiều điển hình "Người tốt, việc tốt" trên các lĩnh vực, làm
hậu thuẫn cho sự nghiệp giải phóng miền Nam.
5. Trong công cuộc giải phóng miền Nam
thống nhất Tổ quốc, với ý chí "không có gì quý hơn độc lập tự do",
với tinh thần "xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước", dưới sự lãnh đạo của
Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đoàn đã động viên các tầng lớp thanh niên tham
gia vào 2 phong trào "3 sẵn sàng" và "5 xung phong". Có 7
triệu đoàn viên thanh niên đã đăng ký tình nguyện; 21.000 đoàn viên thanh niên
tham gia chống Mỹ, cứu nước; 1,5 triệu đoàn viên thanh niên nhận nhiệm vụ khó
mà Đảng yêu cầu. Phong trào "3 sẵn sàng" và "5 xung phong"
đã đáp ứng được nhiệt huyết của thanh niên, khao khát được cống hiến sức lực và
trí tuệ cho đất nước, Đoàn đã động viên thanh niên cả nước góp phần đánh bại
"chiến tranh đặc biệt", "chiến tranh cục bộ", "Việt
Nam hóa chiến tranh" và đặc biệt, với chiến dịch thần tốc mùa xuân 1975,
cuộc đối đầu lịch sử của dân tộc Việt Nam với đế quốc Mỹ đã làm cho đế quốc Mỹ,
thất bại thảm hại trước sức mạnh và ý chí đấu tranh kiên cường của nhân dân
Việt Nam dưới ngọn cờ của Đảng và Bác Hồ vĩ đại. Đoàn Thanh niên xứng đáng là
đội dự bị tin cậy của Đảng, đội tiên phong chiến đấu và chiến thắng. Đại thắng
mùa xuân 1975 lại tô thắm thêm truyền thống của Đoàn.
6. Đất nước thống nhất, cả nước đi lên chủ
nghĩa xã hội, tuổi trẻ Việt Nam tiếp tục gánh vác sứ mệnh to lớn là xây dựng và
bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, theo đường lối đổi mới của Đảng, Đoàn
phát động thanh niên phong trào "tình nguyện xây dựng và bảo vệ Tổ
quốc", có 1,5 triệu đoàn viên đăng ký tình nguyện xây dựng: 23.639 công
trình thanh niên, 10 vạn đoàn viên thanh niên tham gia xây dựng tuyến đường sắt
Bắc - Nam dài 1.720km; xây dựng 56 công trường, 35 khu kinh tế mới, 30 công
trình thủy lợi, 289.639 sáng kiến.
Trong phong trào "3 xung kích làm chủ
tập thể" có 2 triệu đoàn viên thanh niên tham gia đăng ký, 62.715 công
trình thanh niên, 6.000 tập thể đạt danh hiệu tập thể học sinh xã hội chủ
nghĩa, 1.195 đoàn viên thanh niên được tặng Huy chương tuổi trẻ anh hùng bảo vệ
Tổ quốc.
7. Trong công cuộc đổi mới của Đảng, tuổi
trẻ Việt Nam đã "hành quân theo bước chân những người anh hùng",
"hành quân theo chân Bác", tiếp bước cha anh đi đầu trong công cuộc
đổi mới, 2 phong trào "thanh niên lập nghiệp", "tuổi trẻ giữ
nước" đã động viên hàng triệu đoàn viên thanh niên tham gia, đã xuất hiện
nhiều tấm gương điển hình trong lao động, chiến đấu, học tập, xây dựng cuộc
sống mới.
Các phong trào "Xứng danh anh bộ đội cụ
Hồ" thực hiện "6 điều Bác Hồ dạy", "Đoàn kết 3 lực
lượng", "Đền ơn đáp nghĩa", "Sản xuất, kinh doanh
giỏi", "3 mục tiêu dân số, sức khỏe, môi trường", "Dạy tốt,
học tốt". "Học vì ngày mai lập nghiệp" … là biểu hiện cụ thể
những cố gắng, nỗ lực vượt bậc của tuổi trẻ Việt Nam trong, thời kỳ công nghiệp
hóa hiện đại hóa đất nước, thực hiện mục tiêu "dân giàu, nước mạnh, xã hội
công bằng, văn minh". Đại hội đại biểu Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí
Minh toàn quốc lần thứ VII (1997) lại một lần nữa khẳng định khẩu hiệu hành
động của tuổi trẻ trong thời kỳ mới "Thanh niên Việt Nam xung kích, sáng
tạo vì sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước; vì tương lai tươi
sáng của tuổi trẻ".
Để ghi nhận công lao to lớn của tuổi trẻ Việt
Nam, Đảng và Nhà nước đã tặng cho Đoàn và phong trào thanh niên nước ta nhiều
danh hiệu cao quý như: Huân chương kháng chiến, Huân chương lao động, Huân
chương Độc lập, Huân chương Hồ Chí Minh, Huân chương Sao vàng và hàng trăm đoàn
viên thanh niên được Nhà nước tặng danh hiệu anh hùng.