|
Lễ hội Đền Hùng còn
gọi là Giỗ tổ Hùng Vương, là một lễ hội lớn mang tầm vóc quốc gia ở Việt Nam,
tưởng nhớ và tỏ lòng biết ơn công lao lập nước của các vua Hùng, những vị vua
đầu tiên của dân tộc.
“Dù ai đi ngược về xuôi
Nhớ ngày Giỗ Tổ mồng mười tháng ba
Khắp miền truyền mãi câu ca
Nước non vẫn nước non nhà ngàn năm”
Câu ca dao đậm đà tình nghĩa ấy đã đi
vào lòng mỗi người dân Việt Nam từ thế hệ này sang thế hệ khác. Hàng ngàn năm
nay, Đền Hùng - nơi cội nguồn của dân tộc, của đất nước luôn là biểu tượng
tôn kính, linh nghiêm quy tụ và gắn bó với dân tộc Việt Nam. Theo truyền
thuyết thì Lạc Long Quân và Âu Cơ được xem như là Thủy Tổ người Việt, cha mẹ
của các Vua Hùng. Lễ hội diễn ra vào ngày mồng 10 tháng 3 âm lịch tại Đền
Hùng, Việt Trì, Phú Thọ. Tuy nhiên, lễ hội thực chất đã diễn ra từ hàng tuần
trước đó với những phong tục như đâm đuống (đánh trống đồng) của dân tộc
Mường, hành hương tưởng niệm các vua Hùng và kết thúc vào ngày 10 tháng 3 âm
lịch với Lễ rước kiệu và dâng hương trên Đền Thượng. Từ xa xưa lễ hội Đền
Hùng đã có vị thế đặc biệt trong tâm thức của người Việt Nam. Bản ngọc phả
viết thời Trần, năm 1470 đời vua Lê Thánh Tông và đời vua Lê Kính Tông năm
1601 sao chép đóng dấu kiềm để tại Đền Hùng, nói rằng: “...Từ nhà Triệu, nhà
Đinh, nhà Lê, nhà Lý, nhà Trần đến triều đại ta bây giờ là Hồng Đức Hậu Lê
vẫn cùng hương khói trong ngôi đền ở làng Trung Nghĩa. Những ruộng đất sưu
thuế từ xưa để lại dùng vào việc cúng tế vẫn không thay đổi...”.
Như vậy, có thể hiểu từ thời Hậu Lê trở
về trước các triều đại đều quản lý Đền Hùng theo cách giao thẳng cho dân sở
tại trông nom, sửa chữa, cúng bái, làm Giỗ Tổ ngày 10 tháng 3 âm lịch. Bù lại
họ được miễn nộp thuế 500 mẫu ruộng, miễn đóng sưu, miễn đi phu đi lính. Đến
đời nhà Nguyễn vào năm Khải Định thứ 2 (1917), Tuần phủ Phú Thọ Lê Trung Ngọc
đã trình bộ Lễ định ngày mùng Mười tháng Ba âm lịch hàng năm làm ngày Quốc tế
(Quốc lễ, Quốc giỗ). Điều này được tấm bia Hùng Vương từ khảo do Tham tri Bùi
Ngọc Hoàn, Tuần phủ tỉnh Phú Thọ, lập năm Bảo Đại thứ 15 (1940) cũng đang đặt
ở Đền Thượng trên núi Hùng, xác nhận: “Trước đây, ngày Quốc tế lấy vào mùa
thu làm định kỳ. Đến năm Khải Định thứ hai (dương lịch là năm 1917), Tuần phủ
Phú Thọ là Lê Trung Ngọc có công văn xin bộ Lễ ấn định ngày mồng Mười tháng
Ba hằng năm làm ngày Quốc tế, tức trước ngày giỗ tổ Hùng Vương đời thứ 18 một
ngày. Còn ngày giỗ (11 tháng Ba) do dân sở tại làm lễ”. Kể từ đây, ngày Giỗ
Tổ Hùng Vương 10 tháng 3 âm lịch hàng năm được chính thức hóa bằng luật pháp.
Sau cách mạng tháng Tám (1945) Đảng, Nhà nước ta rất quan tâm tới Đền Hùng,
Chủ tịch Hồ Chí Minh, các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước đều về thăm viếng.
Kế tục truyền thống cao đẹp của cha ông, nhất là đạo đức “uống nước nhớ
nguồn”, ngay sau cách mạng thành công, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh
của Chủ Tịch nước số 22/SL - CTN ngày 18 tháng 2 năm 1946 cho công chức nghỉ
ngày 10 tháng 3 âm lịch hàng năm để tham gia tổ chức các hoạt động Giỗ Tổ
Hùng Vương - hướng về cội nguồn dân tộc. Trong ngày Giỗ Tổ năm Bính Tuất
(1946) - năm đầu tiên của Chính phủ mới được thành lập, cụ Huỳnh Thúc Kháng -
Quyền Chủ tịch nước đã dâng 1 tấm bản đồ Tổ quốc Việt Nam và 1 thanh gươm quý
nhằm cáo với Tổ tiên về đất nước bị xâm lăng và cầu mong Tổ tiên phù hộ cho
quốc thái dân an, thiên hạ thái bình cùng nhau đoàn kết, đánh tan giặc xâm
lược, bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ của đất nước.
Chủ tịch Hồ Chí Minh
đã 2 lần về thăm Đền Hùng (19/9/1954 và 19/8/1962). Tại đây Người đã có câu
nói bất hủ: “Các Vua Hùng đã có công dựng nước - Bác cháu ta phải cùng nhau
giữ lấy nước”. Người còn nhắc: “Phải chú ý bảo vệ, trồng thêm hoa, thêm cây cối
để Đền Hùng ngày càng trang nghiêm và đẹp đẽ, thành công viên lịch sử cho con
cháu sau này đến tham quan”.“ Năm 1995, ngày Giỗ Tổ Hùng Vương đã được Ban Bí
thư ghi trong thông báo là ngày lễ lớn trong năm. Ngành Văn hóa thông tin -
thể thao phối hợp với các ngành chức năng đã tổ chức lễ hội trong thời gian
10 ngày (từ 1/3 đến 10/3 âm lịch). Tại Nghị định số 82/2001/NĐ-CP ngày
06/11/2001 về Nghi lễ Nhà nước, trong đó có nội dung quy định cụ thể về quy
mô tổ chức Giỗ Tổ Hùng Vương, cụ thể như sau:
- “Năm chẵn” là số năm kỷ niệm có chữ số
cuối cùng là “0”; Bộ Văn hoá- Thông tin và Ủy ban Nhân dân tỉnh Phú Thọ tổ
chức Lễ hội; mời đại diện lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Quốc hội, Chính phủ, Ủy
ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể dự Lễ dâng hương.
- “Năm tròn” là số năm
kỷ niệm có chữ số cuối cùng là “5”; Ủy ban Nhân dân tỉnh Phú Thọ tổ chức lễ
hội; mời đại diện lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Quốc hội, Chính phủ, Ủy ban Trung
ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể dự Lễ dâng hương.
- “Năm lẻ” là số năm
kỷ niệm có các chữ số cuối cùng còn lại. Ủy ban Nhân dân tỉnh Phú Thọ tổ chức
lễ hội; mời lãnh đạo Bộ Văn hoá - Thông tin dự lễ dâng hương và tổ chức các
hoạt động trong lễ hội. Ngày 02/4/2007, Quốc Hội nước Cộng hoà xã hội chủ
nghĩa Việt Nam đã phê chuẩn sửa đổi, bổ sung Điều 73 của Luật Lao động cho
người lao động được nghỉ làm việc, hưởng nguyên lương ngày Giỗ Tổ Hùng Vương
(10/3 âm lịch). Kể từ đây, ngày 10/3 âm lịch hàng năm đã trở thành ngày lễ
lớn
- QUỐC LỄ mang ý nghĩa bản sắc văn hóa dân tộc.
Trong ngày này, nhân dân cả nước có điều kiện để tham gia vào các hoạt động
văn hóa thể hiện lòng thành kính tri ân các Vua Hùng đã có công dựng nước và
các bậc tiền nhân đã vì dân giữ nước. 
|